Gdzie są pochowani prudniccy fabrykanci?
Większość z członków rodzin Fränkel/Pinkus, którzy byli udziałowcami w rodzinnej firmie, spoczywaja na prudnickim kirkucie przy ulicy Kolejowej 40. Ale nie wszyscy.
Założycielowi fabryki i seniorowi rodu Samuelowi Fränklowi (1801 – 1881) wybudowano najokazalszy grobowiec na tutejszym cmentarzu żydowskim. Pochowanych zostało tu także troje jego synów, również udziałowców w spółce – Abraham (1835-1904), Albert (1837-1909) oraz Emanuel (1842-1920). Tutaj znajduje się także grób Kurta Fränkla (1876-1927), syna Alberta. W Prudniku spoczywają też znamienici przedstawiciele rodziny Pinkusów. To Josef Pinkus (zięć i wspólnik Samuela, który walnie przyczynił się do prężnego rozwoju firmy) oraz jego syn Max, twórca Biblioteki Śląskiej, a jednocześnie wnuk Samuela. Obok fabrykantów (w większości) pochowane są ich żony. M.in. mocno zaangażowana w powstanie prudnickiego szpitala – Hedwig Pinkus.
Osobny dopisek należy się w kwestii grobu wspomnianego Abrahama. Fabrykant został niemal na pewno pochowany na prudnickim kirkucie, jednak jego nagrobek (czy też napis na nim) musiał ulec zniszczeniu prawdopodobnie w czasie wojny lub tuż po niej.
Listę fabrykantów pochowanych poza Prudnikiem otwiera Hermann Fränkel, który przez wiele lat zamieszkiwał willę przy ul Kościuszki, obecnie siedzibę Prudnickiego Ośrodka Kultury. Znany ze swoich zainteresowań orientem najmłodszy z synów Samuela (1844-1901) w 1898 roku objął prestiżowe stanowisko konsula Persji w Niemczech. Nagrobek Hermanna i jego żony Flory Fränkel znajduje się na jednym z największych cmentarzów żydowskich w Europie, Weißensee w Berlinie. Fotografię grobu zamieścił w internecie (www.geni.com) autor drzewa genealogicznego rodziny Pinkusów, spokrewniony z nią, Walter Pinkus z Ann Arbor w stanie Michigan.
Ostatni kierownik prudnickiej fabryki z czasów, gdy należała ona do rodziny – Hans Hubert Pinkus (1891 – 1977), syn Maxa – spoczął na cmentarzu w południowym Manchesterze (Anglia). Po „Nocy Kryształowej” w 1938 roku opuścił Prudnik, a jego losy związane były z Belgią, Irlandią, Anglią, powojennymi Niemcami i – ponownie – Anglią.
Ernst Fränkel (1879 – 1955), ostatni aktywny fabrykant i udziałowiec z rodziny Fränklów, podobnie, jak Hans Hubert Pinkus, z tych samych powodów musiał wyjechać z miasta, choć uczynił to w 1939 roku. Wraz z żoną udał się do Bournemouth, a następnie do Bury w Wielkiej Brytanii, gdzie przez wiele lat pracował w przemyśle tekstylnym. Tam też zmarł.
Osobną postacią z rodu, którą warto wspomnieć, jest John Peters (Hans Josef Pinkus – 1922-2019). Syn Hansa Huberta Pinkusa zmienił nazwisko ze względów bezpieczeństwa (w czasie wojny pełnił funkcję brytyjskiego spadochroniarza). Choć nie był udziałowcem w rodzimej firmie, to żywo interesował się powojennymi losami fabryki i często odwiedzał Prudnik. Jest autorem wspomnień opublikowanych w książce „Max Pinkus we wspomnieniach”, nad którą pracował m.in. Arkadiusz Baron. Autor zadedykował Johnowi swoją biografię Maxa Pinkusa. Wnuk „Królewskiego Żyda” zmarł w 2019 roku w szwajcarskiej Lozannie. Spoczął na cmentarzu w południowym Manchesterze, m.in. obok swojego ojca Hansa.
Dopowiedzmy jeszcze, że prudnicki kirkut, na którym spoczywa gro fabrykantów, powstał w 1860 roku przy ówczesnej Bahnhofstrasse. Zajmuje powierzchnię 0,2 ha, na której zachowało się około 140 nagrobków. Niepełną listę pochowanych tu osób sporządził w 2007 roku Łukasz Wylęgała. Wśród nich figuruje m.in. pierwszy wspólnik Samuela Fränkla – Isaak Mokrauer. Lista dostępna jest (np. na Wikipedii) w Internecie. Kirkut przetrwał wojnę, a prace porządkowe na jego terenie prowadzi m.in. miejscowy zakład komunalny. Na głównym zdjęciu budynek dawnej kaplicy, obecnie kościół zielonoświątkowy. Fot. M. Dobrzański
Maciej Dobrzański
Autor dziękuje Kamili Jamioł za pomoc w ustaleniu miejsca spoczynku Hansa Huberta Pinkusa i jego syna Johna Petersa.
Bibliografia
A. Baron. „Max Pinkus. Śląski przemysłowiec i mecenas kultury”. Wydawnictwo mS Opole, 2008
M. Husak, „Fränklowie i Pinkusowie – ocalałe dziedzictwo”. Muzeum Ziemi Prudnickiej, 2019
Publikacje internetowe:
